Viện kiểm sát là cơ quan duy nhất có thẩm quyền ban hành bản Cáo trạng và Cáo trạng của Viện kiểm sát là một dạng quyết định tố tụng để truy tố bị can ra trước tòa (điểm a Khoản 1 Điều 166/BLTTHS).
Như vậy, chỉ những người tham gia tố tụng được qui định trong Bộ luật tố tụng hình sự mới có quyền khiếu nại bản Cáo trạng và việc giải quyết khiếu nại Cáo trạng thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát. Cáo trạng giới hạn phạm vi xét xử của Tòa án, Tòa án chỉ xét xử những bị cáo, những hành vi theo tội danh đã nêu trong bản Cáo trạng được quy định trong Bộ luật hình sự và là cơ sở, căn cứ để Thẩm phán chủ tọa phiên tòa tiến hành các hoạt động tố tụng và quyết định đưa vụ án ra xét xử. Do vậy, khiếu nại đối với bản Cáo trạng là thuộc thẩm quyền giải quyết của Viện kiểm sát. Về trình tự, thủ tục, thẩm quyền, thời hạn giải quyết khiếu nại phải tuân theo Điều 330 Bộ Luật Tố tụng hình sự; việc lập hồ sơ giải quyết khiếu nại phải theo quy định tại khỏan 1 Điểm 1.4 phần II Thông tư liên tịch số 02/2005.
Trong thực tế phát sinh khiếu nại đối với bản Cáo trạng rất đa dạng nên nhận thức và áp dụng pháp luật khác nhau. Khi Cáo trạng bị khiếu nại có nơi Viện kiểm sát không ra quyết định giải quyết mà chỉ đưa vào hồ sơ kiểm sát hoặc chuyển sang Tòa án chờ xét xử. Có nơi không ra quyết định giải quyết mà trả lời văn bản, giấy báo tin…hoặc ra quyết định giải quyết khiếu nại Cáo trạng nhưng chưa thực hiện đúng những quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục, hoặc chưa xem xét về thời hạn, thời hiệu để giải quyết khiếu nại. Dẫn đến có trường hợp khiếu nại nhiều lần, vượt cấp.
Thẩm quyền, trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo về hoạt động tư pháp trong lĩnh vực hình sự liên quan đến thẩm quyền, trách nhiệm của Viện kiểm sát được quy định cụ thể tại Chương XXXV Bộ luật tố tụng hình sự. Thông tư Liên tịch số 02/2005/TTLT-BCA-VKSTC-TANDTC-BQP-BTP ngày 10/8/2005; Riêng với Ngành kiểm sát còn được hướng dẫn cụ thể tại Quy chế số 59/QĐ-VKSTC-V7 ngày 6/2/2006 của Viện trưởng Viện KSND tối cao; các Quy chế nghiệp vụ và các văn bản hướng dẫn nghiệp vụ khác liên quan đến công tác khiếu tố.
Theo Điều 36, Điều 330/BLTTHS nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Viện trưởng, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát, người đã thực hiện hành vi hoặc ban hành Quyết định tố tụng bị khiếu nại không có quyền giải quyết khiếu nại về hành vi, quyết định của mình. Viện trưởng Viện kiểm sát các cấp là người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, hoặc Phó Viện trưởng thực hiện thông qua cơ chế ủy quyền ký thay. Viện trưởng có thể ủy nhiệm cho Phó Viện trưởng thực hiện nhiệm vụ giải quyết khiếu nại, tố cáo và Phó Viện trưởng chịu trách nhiệm trước Viện trưởng về nhiệm vụ được giao. Như vậy, dù là Viện trưởng hay Phó Viện trưởng ký Quyết định giải quyết khiếu nại thì mỗi cấp kiểm sát chỉ được thực hiện một trình tự giải quyết khiếu nại, cho nên, quyết định giải quyết khiếu nại của Viện kiểm sát cấp dưới bị khiếu nại thì thẩm quyền giải quyết khiếu nại cuối cùng thuộc Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân cấp trên.
* Khiếu nại bản Cáo trạng khi hồ sơ chưa chuyển đến Tòa án.
Theo Điều 330 Bộ Luật Tố tụng hình sự, thẩm quyền và thời hạn giải quyết khiếu nại đối với Kiểm sát viên, Phó Viện trưởng Viện kiểm sát được quy định như sau:
“Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của Phó Viện trưởng Viện kiểm sát, Kiểm sát viên do Viện trưởng giải quyết trong thời hạn bảy ngày (7 ngày), kể từ ngày nhận được khiếu nại. Nếu không đồng ý với kết quả giải quyết thì người khiếu nại có quyền khiếu nại đến Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp. Trong thời hạn mười lăm ngày(15 ngày), kể từ ngày nhận được khiếu nại, Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp phải xem xét, giải quyết. Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp có thẩm quyền giải quyết cuối cùng.
Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của Viện trưởng Viện kiểm sát do Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp giải quyết trong thời hạn mười lăm ngày(15 ngày), kể từ ngày nhận được khiếu nại. Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp có thẩm quyền giải quyết cuối cùng”.
* Khiếu nại bản Cáo trạng sau khi hồ sơ vụ án đã chuyển đến Tòa án.
Việc xem xét giải quyết khiếu nại Cáo trạng kịp thời mang tính chấp hành, tôn trọng pháp luật. Ngoài ra thông qua việc giải quyết khiếu nại bản Cáo trạng, Viện kiểm sát có điều kiện kiểm tra tính đúng đắn của Quyết định truy tố, kịp thời khắc phục những sai sót tránh việc Tòa án trả lại hồ sơ điều tra bổ sung hoặc tuyên bị cáo không phạm tội. Trên cơ sở hồ sơ kiểm sát đã được xây dựng qua quá trình thực hiện công tác kiểm sát điều tra, Viện kiểm sát đủ cơ sở để giải quyết khiếu nại Cáo trạng. Khi xem xét giải quyết khiếu nại Cáo trạng còn là cơ sở củng cố niềm tin của kiểm sát viên giữ quyền công tố bảo vệ quyết định truy tố của Viện kiểm sát./.
