Hỏi: Tôi nộp đơn khởi kiện tranh chấp tài sản chung là quyền sử dụng đất nhưng tòa trả lại đơn khởi kiện vì “chưa đủ điều kiện khởi kiện do chưa qua thủ tục hòa giải ở xã nơi có đất tranh chấp”. Xin hỏi, căn cứ pháp luật để xác định “chưa đủ điều kiện khởi kiện”?
Nguyễn Thị Ng.
(phường Phước Hải, TP. Nha Trang)
Trả lời: Điểm b, khoản 1 Điều 192 Bộ luật Tố tụng dân sự (BLTTDS) năm 2015 (có hiệu lực từ ngày 1-1-2017) có quy định: Thẩm phán trả lại đơn khởi kiện trong trường hợp đơn khởi kiện “Chưa có đủ điều kiện khởi kiện theo quy định của pháp luật”.
Trong thực tiễn nhiều vụ người dân khởi kiện đã bị trả lại đơn khởi kiện với lý do “Chưa có đủ điều kiện khởi kiện” nhưng không rõ căn cứ pháp luật, dẫn đến khiếu nại kéo dài trong tố tụng dân sự, ảnh hưởng đến quyền lợi của đương sự trong việc thực hiện quyền khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của họ. Để áp dụng pháp luật thống nhất về việc trả lại đơn khởi kiện, Hội đồng thẩm phán – Tòa án nhân dân Tối cao đã ban hành Nghị quyết số 04/2017 hướng dẫn một số quy định về trả lại đơn khởi kiện, quyền nộp đơn khởi kiện lại vụ án tại khoản 1 và khoản 3 Điều 192 BLTTDS năm 2015.
Tại Điều 3 nghị quyết này quy định về chưa có đủ điều kiện khởi kiện theo quy định của pháp luật quy định tại điểm b khoản 1 Điều 192 BLTTDS như sau:
1. Chưa có đủ điều kiện khởi kiện theo quy định của pháp luật là trường hợp pháp luật tố tụng dân sự, pháp luật khác có quy định về các điều kiện để cơ quan, tổ chức, cá nhân khởi kiện yêu cầu tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình hoặc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, lợi ích công cộng và lợi ích của Nhà nước nhưng người khởi kiện đã khởi kiện đến tòa án khi còn thiếu một trong các điều kiện đó.
2. Đối với tranh chấp ai là người có quyền sử dụng đất mà chưa được hòa giải tại UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp theo quy định tại Điều 202 Luật Đất đai năm 2013 thì được xác định là chưa có đủ điều kiện khởi kiện quy định tại điểm b khoản 1 Điều 192 BLTTDS năm 2015.
Đối với tranh chấp khác liên quan đến quyền sử dụng đất như: tranh chấp về giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất, tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất, chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất,… thì thủ tục hòa giải tại UBND xã, phường, thị trấn nơi có đất tranh chấp không phải là điều kiện khởi kiện vụ án.
Theo quy định pháp luật tố tụng nêu trên, việc trả lại đơn khởi kiện tranh chấp chia quyền sử dụng đất, tài sản chung vợ chồng là không đúng quy định pháp luật.
Luật sư Nguyễn Hồng Hà
